قصد داريم  به يکي ديگر از آياتي که علماي احناف مشروعيت توسل را از آن آيه ذکر کرده اند اشاره کنيم.

اين آيه، آيه  89 سوره بقره است

وَلَمَّا جَاءَهُمْ كِتَابٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَهُمْ وَكَانُوا مِنْ قَبْلُ يسْتَفْتِحُونَ عَلَي الَّذِينَ كَفَرُوا فَلَمَّا جَاءَهُمْ مَا عَرَفُوا كَفَرُوا بِهِ فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَي الْكَافِرِينَ

و هنگامي كه از طرف خداوند، كتابي براي آنها آمد كه موافق نشانه هايي بود كه با خود داشتند، و پيش از اين، به خود نويد پيروزي بر كافران مي دادند (كه با كمك آن، بر دشمنان پيروز گردند.) با اين همه، هنگامي كه اين كتاب، و پيامبري را كه از قبل شناخته بودند نزد آنها آمد، به او كافر شدند؛ لعنت خدا بر كافران باد!

البقرة(89)

علماي حنفي در ذيل آيه تصريح داشتند جواز توسل به رسول الله را چه در زمان حيات و چه در بعد رحلت.

نظر مولوي عبدالحميد در مورد محمد عمر سربازي

يکي از بزرگترين علماي حنفي عصر حاضر در کشور ما مولوي محمد عمر سربازي مي باشد، بسياري از علماي امروز حنفي در بلوچستان مستقيم يا غير مستقيم شاگرد ايشان مي باشند. در معرفي ايشان خود علماي اهل تسنن مطالب بسياري نوشته اند چنانچه در کتاب سرگذشت مولوي محمد عمر سربازي و در جريان تشيع وي به سخنراني مولوي عبدالحميد اشاره کرده و وي را از زبان عبدالحميد اينگونه معرفي نموده اند:

((بنده در گذشت اين عالم رباني، فقيه معاصر،محدث، مفسر، زاهد و درويش و عالم با خدا را اولا به عموم شما مردم تسليت عرض مي نمايم...

تقاضاي بنده از فرزندان و شاگردهاي مولانا رحمةالله عليه و نيز از اهالي پاديگ اين است که اعمال مولانا رحمةالله عليه را برقرار دارند.وجود مولانا رحمةالله عليه

 براي اهل اسلام سرمايه بسيار بزرگي بود و دعاهاي سحري ايشان بود که اهلسنت را از سوانح روزگار محفوظ داشته بود. جا دارد که بگويم بنده تا حال در هر امري مولانا رحمةالله عليه

 را مشاور خويش داشته بودم گر چه که بار بار نمي توانستم در مجلس پر فيض ايشان حضور پيدا کنم اما به وسيله رابط، بنده از ايشان در امور خويش راهنمايي مي خواستم و حضرت مولانا رحمةالله عليه هميشه مشورت هاي عالي ارائه مي داد و نهايتاً از قضا به قدرت خدا کار ما هم طبق مشورت ايشان پيش مي رفت و هر نظري که ايشان مطرح مي کرد با شکست مواجه نمي شد. اما از اين به بعد چه کسي را مشاور خويش قرار دهم. کساني که براي تحقيق مسايل مذهبي به نزد من مي آمدند،بنده آنان را به اينجا راهنمايي ميکردم و ديري نمي گذشت که به بنده خبر مي رسيد که فلان شخص قانع شده و به ذکر توبه پرداخته است امروز که مولانا رحمةالله عليه در بين ما نيست چکار کنم؟ و اينگونه افراد را پيش چه کسي بفرستم؟ از روزي که مولانا رحمةالله عليه  وفات کرده بنده بر مطالعه خويش افزوده ام ))

جلوه هاي از حالات،کمالات و وفات مولوی محمد عمر سربازي عبدالعظيم نهتاني صفحه 29

 

 

 

خلاصه کلام  مولوي عبدالحميد در اين چند مورد خلاصه مي شود:

1-محمد عمر عليه يک انسان جامع و کامل بود، ايشان نه تنها يک عالم تمام عيار در علوم قرآن و حديث بود بلکه ايشان يک زاهد و صوفي و درويش الي الله بود.

2- محمد عمر براي مردم اهسلنت واسطه فيض و خير بود و به علت وجود ايشان بلاء از سر اهلسنت رفع مي شد.

3-شخصيت علمي و درايت محمد عمر به حدي بود که يکي مثل شيخ الاسلام بعد از مشورت با ايشان و موافق نظر محمد عمر تصميم مي گرفتند که به گفته خود حضرت شيخ الاسلام عمل شان هم به ثواب و نتيجه مي رسيد.

 

استدلال محمد عمر سربازي به آيه89 سوره بقره در مشروعيت توسل

در بحث اين آيه محمد عمر سربازي تصريح دارد که قوم بني قريظه و بني نضير قبل از تولد پيامبرصلي الله عليه و سلم به وسيله توسل به پيامبر آخر الزمان در جنگ ها پيروز مي شدند،چنانچه  در کتاب فتاواي منبع العلوم در تفسير اين آيه چنين ميگويد:

 

((ثبوت توسل از قرآن کريم

وَكَانُوا مِنْ قَبْلُ يسْتَفْتِحُونَ عَلَي الَّذِينَ كَفَرُوا

سيد محمود آلوسي بغدادي در روح المعاني مي نويسد:

اين آيه شريفه در موضوع بني قريظه و بني نظير نازل شده است که آنان در زمان اول عليه اوس و خزرج با توسل به رسول اکرم دعاي فتح ميکردند.همين است قول حضرت ابن عباس و قتاده ميگويند که آنان دعا مي کردند: اللهم انا نسئلک بحق نبيک الذي وعدتنا ان تبعثه في آخرالزمان ان تنصرنا اليوم علي عدونا فينصرون

خداوندا همانا ما با توسل به پيامبري که مژده بعثت او را در آخر زمان داده اي از تو سوال ميکنيم که امروز ما را بر دشمنانمان پيروزي عنايت کن و آنان پيروز مي شدند...

يستفتحون مصدرش استفتاح است .يکي از از معانيش مدد طلب کردن است.علامه شوکاني امام غير مقلدين در تفسير فتح القدير مي نويسد الاستفتاح الاستنصار پس معني اين طور شد: بودند مدد طلب مي کردند بر کساني که کافر بودند به وسيله ي نبي آخرالزمان از قبل از پيدا شدن او.

 علامه آلوسي ميفرمايد: «نزلت في بني قريظة و النضير کانوا يستفتحون علي الاوس و الخزرج برسول اللَّه صلى الله عليه وسلم قبل بعثه قاله ابن عباس و قتاده

 يعني بني قريظه و بني نضير قبل از پيدايش حضور اکرم به توسل او دعا مي کردند براي تحصيل غلبه براوس و خرزاج و اين طور ميگفتند:

 «اللهم انانسئلک بحق نبيک الذي وعدتنا ان تبعثه في آخرالزمان ان تنصرنا اليوم

على عدونا فينصرون).

شيخ الاسلام حضرت مولانا شبير احمد عثماني در تفسير خود در فوايد اين آي تحرير ميکند:

قبل از نزول قرآن چون يهوديها از کفار مغلوب مي شدند از خدا دعا ميخواستند که ما را به طفيل نبي آخر زمان و کتاب او بر اين کفار فتح عطا فرما

ببين تا حال نبي کريم صلي الله عليه و سلم در دنيا نيامده بودند چون به وسيله ي او دعا کرده مي شد به آنها نصرت و پيروزي مي رسيد. و قرآن هم اينگونه توسل را ذکر فرموده در هيچ جا ترديد آن نفرموده است و قرآن پاک هر آنچه که از احوال گذشتگان و شريعت هاي گذشته بيان کرده و ترديد نکند، اين دليل است که آن عمل در شرع ما رواست.))

فتاواي منبع العلوم کوه ون شيخ التفسير  محمد عمر ملازهي(سربازي) جلد1 صفحه162

 

 

نکته قابل توجه بر سخن محمد عمر سربازي اين بود که ايشان تصريح نمودند اين سخن، تفسير بزرگاني همچون مفسر کبير آلوسي و مولوي شبير احمد عثماني و يکي از بزرگان سلفييون، شوکاني مي باشد و آنان هم چنين اعتقادي در اين امر داشته اند.

سربازي همين بحث را هم در تفسير خويش بر اين آيه به صورت مفصل تر بيان مي دارند و چنين مي فرمايند:

((وكانوا من قبل يستفتحون - آنان قبل از اين که حضرت محمد صلى الله عليه وسلم مبعوث و قرآن نازل شود، به حق و حرمت او در نزد اله العالمين، عليه كفار طلب فتح مي کردند. توضيح آن

چنانکه بارها متذكر شديم، در کتابهاي آسماني پيشين، بالخصوص تورات و انجيل تمام صفات نبي آخرالزمان و کتاب او بيان شده بود. يهود و بني اسراييل قلبا به حقانيت او معترف و در انتظار بعثت او به سر مي بردند تا اولين گرويدگان به او باشند. آيات باقيمانده تحريف نشده ي تورات و انجيل دلايل قطعي حقانيت اسلام بود و آنان هم به اين امر يقين کامل داشتند. از اين وجه هنگام درگيري ها و جنگهايي که با قبايل ديگر پيدا مي کردند، به حرمت و جايگاه رسول اکرم صلى الله عليه وسلم توسل جسته و عليه دشمنان خويش دعا مي کردند و در نتيجه فتح مي يافتند.

اين سخن به ويژه درباره ي يهود اطراف مدينه خيلي برجسته و روشن نمايان بود. بنا به روايت «ابن عباس» و «قتاده» به قبايل يهود اطراف مدينه که عموما «بني قريظه» و

بني نضير» بودند، قبل از ظهور اسلام گاهي با مشرکين و قبيله هاي اوس و خزرج درگير مي شدند و به جنگ مي پرداختند. در اين جنگها، گاهي آنان غالب مي آمدند و گاهي اهل مدينه يا مشرکان نقاط ديگر. گاهي هم که در اين نبردها عرصه بر آنان تنگ مي شد به ياد مژدهي تورات مي افتادند و علماي آنان مردم را جمع مي کردند و به معبد مي رفتند و در آنجا بعد از عبادت به دعا و نيايش مي پرداختند و در اين دعاها از محمد نام مي بردند و

به طفيل او از خداوند متعال فتح و غلبه مي طلبيدند،آنان عاقبت در جنگها پيروز هم مي شدند. اين امر با توجه به شکستهاي مراحل قبل يهود براي اوس و خرزج مايه ي تعجب مي شد. چون در اين مرحله نيز تعداد يهود و تجهيزات جنگي شان، به ميزان قبل بود. اوس و خزرج براي آگاهي يافتن حتي گاهي جاسوساني در ميان آنان مي فرستادند و بدين طريق از دعاي خصوصي آنان مطلع مي شدند و خود نيز قبل از جنگ همين دعا را مي خواندند که گاهي با اين دعاهاي مشترک دو فريق، نتيجه ي جنگ مساوي مي شد.

اين دعا که يهود مخصوصا در وقت بروز حوادث مي خواند، چه بود؟ ابونعيم و بيهقي و حاکم به طرق و اسناد متعدد و صحيح اين روايت را نقل کرده اند که آنان وقتي مي ديدند نمي توانند به قدرت و زور بر دشمنان ظفر بيابند، اين دعا را مي خواندند: «اللهم ربنا إنا نسئلک بحق احمد النبي الأمي الذي وعدتنا أن تخرجه لنا في آخر الزمان و بكتابک الذي تنزل عليه آخر ما ينزل أن تنصرنا على اعداءنا».

اين بود آن دعايي که رمز فتح يهود در مشکل ترين جنگها به شمار مي رفت...

علامه تهانوي از همين آيه استدلال ميکند که توسل به مرده جائز است چون آنان قبل از وجود رسول الله به حق او توسل ميجستند که در آن زمان حکم آن حضرت در حکم مرده اي بود))

تبيين الفرقان شيخ التفسير  محمد عمر ملازهي(سربازي) جلد 3 صفحه38

 

 

 

طبق سخنان مولوي محمد عمر سربازي عقيده علماي و مفسرين اهل تسنن بر اين نکته مي باشد که از اين آيه توسل به پيامبر(ص) در قبل از حيات دنيوي ايشان و بعد از رحلت حضرت از قرآن کريم ثابت است.

 

خادم کوچک اهلبيت

علي شريفي