استدلال به آيه 64 سوره نساء در مشروعيت توسل

يکي از آيات قرآن که از اين آيه علماي اهل سنت در مشروعيت توسل به آن استدلال کرده اند، آيه64 سوره نساء مي باشد.

 

ومَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِيمًا

ما هيچ پيامبري را نفرستاديم مگر براي اين كه به فرمان خدا، از وي اطاعت شود. و اگر اين مخالفان، هنگامي كه به خود ستم مي كردند (و فرمانهاي خدا را زير پا مي گذاردند)، به نزد تو مي آمدند؛ و از خدا طلب آمرزش مي كردند؛ و پيامبر هم براي آنها استغفار مي كرد؛ خدا را توبه پذير و مهربان مي يافتند.

النساء(64)

خداوند در آيه صراحتا تصريح مي فرمايد که گنهکاران و معصيت کاران براي اينکه خداوند را توبه پذير و مهربان بيابند بايد پيامبر صلي الله عليه و سلم را وسيله قرار بدهند و به ايشان متوسل بشوند و اگر پيامبر صلي الله عليه و سلم اين وساطت را قبول کند و ايشان براي آنان از خدا طلب مغفرت کند آنگاه خداوند توبه منافقين و معصيت کاران را خواهد پذيرفت.

در اين آيه چند مطلب واضح مي شود

1-معرفي پيامبر صلي الله عليه و سلم به عنوان وسيله براي تقرب به الله متعال توسط خود خداوند

2- دستور به توسل از جانب الله متعال

3-رضايت و طلب استغفار پيامبر صلي الله عليه و سلم شرط پذيرش توبه از جانب الله متعال

پس از اين آيه وسيله بودن پيامبر صلي الله عليه و سلم و توسل به ايشان ثابت است و

 هيچ کسي نمي تواند اين مسئله را انکار کند و از همين باب علماي احناف هم به اين آيه در مشروعيت توسل استدلال کرده اند که ما به چند نمونه از اين اشاره خواهيم کرد.

مفتی شرنبلالي

يکي از کتب فقهي احناف کتاب نور الايضاح مي باشد که ابوالاخلاص حسن بن عمار بن علي مصري شرنبلالي آن را تاليف کرده است.

شرنبلالي  در سال994 ه-ق در شهرشبرابلولة  مصر چشم به دنیا آمده؛ وي فردي فقيه،اديب،مفسر محدث، و از علماي بزرگ حنفي مصر بود که در الازهر مصر (بزرگترين دانشگاه ديني اهلسنت در دنيا) درجات علمي را طي کرد وي از علماي حنفي به نام دوران خويش بود تا جاي که در فتوا صاحب نظر شد و علما و مردم در اين امور به نظرات وی رجوع مي کردند. او در طول زندگانی اش تاليفاتي از خود به جاي گذاشت که از جمله اين تاليفات مي توان به امداد الفتاح، مراقي الفلاح، شرح منظومه ي ابن وهبان و مراقي السعادت اشاره کرد.

 و از جمله اين تاليفات وی همين کتاب نور الايضاح است که اين کتاب را فيض محمد بلوچ به نام فقه احناف در پرتو آيات و قرآن و احاديث پيامبر صلي الله عليه و سلم ترجمه نموده  و از آنجاي که اين کتاب از نظر احناف ايران به عنوان يک کتاب فقهي معتبر در مذهب ابوحنيفه شناخته مي شود لذا ما در به اين کتاب به عنوان يک مصدر صحيح استدلال نموديم.

شرنبلاني در سال 1069 هجري قمري در شهر قاهره از دنیا رفت.

شرنبلالي در مقدمه کتاب خويش تصريح مي فرمايند که در کتاب خويش فقط قول ارجح و صحيح جمهور اهلسنت را بيان کرده اند چنانچه وی چنين در مقدمه کتاب خويش مي فرمايند:

((و در اين کتاب به جز احکام و مسائلي که صاحبان ترجيح به صحت و درستي آن ها تاکيد کرده اند و بدان ها کاملا مسمئن شده اند،چيز ديگر را ذکر نکرده ام و اين کتاب را نور الايضاح و نجاة الارواح نام نهادم))

 

او در اين کتاب در قسم کتاب حج و در باب زيارت حرم رسول الله صلي الله عليه و سلم بحث کيفيت زيارت و توسل به حضرت را بيان مي فرمايند و در باب زيارت پيامبر صلي الله عليه و سلم به آيه 64 سوره نساء اشاره  استدلال نموده چنين مي فرمايند:

((سپس همانند بار اول، رو به روي سر پيامبر صلي الله عليه و سلم بياستد و چنين بگويد: «اللهم إنّك فلت و قولك الحق، «ولو أنهم إذ ظلموا أنفسهم جاؤوك فاستغفروا الله و استغفر لهم الرسول لوجدوا الله توأباً رحيماً...

 «پروردگارا! تو خود فرمودهاي - و فرمودي تو حق است - که: «و اگر آنان بدان هنگام که به خود ستم ميکردند، به نزد تو مي آمدند و از خدا طلب آمرزش مي نمودند و پيامبر هم براي آنان در خواست بخشش مي کرد، بي گمان خدا را بسي توبه پذير و مهربان مي يافتند»؛ و اينک پروردگار اما به پيشگاهت آمده ايم: زيرا فرموده ات را شنيده ايم و از فرمانت اطاعت و فرمانبرداري نموده ايم و از پيامبرت ميخواهيم تا شفاعت ما را به تو بکند..

با کمال ادب و وقار و آهسته اين گونه بر پيامبر اکرم سلام بگويد...

و انت الشافع المشفع الموعود بالشفاعة العظمي و المقام المحمود و الوسيلة و قد قال الله تعالي ولو أنهم إذ ظلموا أنفسهم جاؤوك فاستغفروا الله و استغفر لهم الرسول لوجدوا الله توأباً رحيماً، وقد جئناک ظالمين لانفسنا مستغفرين لذنوبنا فاشفع لنا الي ربک...

و به راستي خداوند بلندمرتبه فرموده است: «و اگر آنان بدان هنگام که به خود ستم مي کردند به نزد تو ميآمدند و از خدا طلب آمرزش مي نمودند و پيغمبر هم براي آنان درخواست بخشش مي کرد، بي گمان خدا را بس توبه پذير و مهربان مي يافتند». و بي گمان اي رسول خدا! ما در حالي به نزد تو آمدهايم که بر خود ستم کردهايم و از گناهانمان طلب آمرزش مي کنيم؛ از اين رو شفاعت ما را به پيشگاه پروردگار بکن و از او بخواه تا ما را بر سنت و روش تو بميراند و ما را در گروه و جماعت تو حشر بگرداند و ما را در حوض کوثر تو وارد بگرداند و ما را با جام تو از حوض کوثر بنوشاند.

فقه احناف در پرتو آيات قرآن و احاديث پيامبر علامه حسن بن علي شرنبلاني صفحه793

همانگونه که مطالعه نموديد، شرنبلاني از اين آيه در مشروعيت توسل به پيامبر صلي الله و عليه و سلم استفاده کردند و بيان می کند  که زائر حرم نبوي در کنار روضه مطهر ايشان بايد با خواندن اين آيه و وسيله قرار دادن رسول الله صلي الله و عليه و سلم عرض حاجت نمايد و اين عقيده احناف در اين مورد مي باشد