وجوب بيعت با امام و خليفه در هر عصری برای همه مسلمین طبق مبانی اهل تسنن

به مهم ترین بحث اختلافی بین شیعه و اهل تسنن موضوع خلافت بعد از رسول الله(ص) می باشد.

با بررسی متون حدیثی و کلامی عامه متوجه این نکته می شویم که بسیاری از اعتقادات شیعه در این موضوع از کتب اهل تسنن هم قابل اثبات است و از جمله این عقائد لزوم وجود یک خلیفه و امام برای مسلمین و بیعت مسلمانان با وی می باشد.

آنچه در این مقاله مطالعه می فرمایید چکیده و خلاصه ای در همین موضوع می باشد

طبق همین اعتقاد سوال بسیار مهمی بر اهل تسنن وارد است که:

طبق مبانی شما بیعت در هر عصری با یک امام و خلیفه واجب است و گرنه مرگ شما مرگ به غیر از اسلام و مرگ جاهلیت است، این امام و خلیفه شما کیست و با چه کسی بیعت کرده اید؟

واجب بودن اصل بیعت با امام و حکم عدم بیعت

در راویات معتبر اهل تسنن به این نکته اشاره شده است که هر مسلمانی باید در بیعت یک خلیفه و امامی باشد وگرنه مرگ او مرگ غیر اسلام و در حکم مرگ در زمان جاهلیت(قبل از اسلام) است

 مسلم نیشابوری از رسول خدا(ص) چنین نقل می کند

مَنْ مات وليس في عنقه بيعة مات ميتة جاهلية .

هر كس بميرد و بر گردن او بيعت با امامي نباشد ، به مرگ جاهلي مرده است

صحيح مسلم ، مسلم النيسابوري ، ج3 ، ص1478

به همین مضمون احمد بن حنبل با سند معتبر از رسول خدا(ص) چنین نقل می کند

مَنْ مات بغير إمام مات ميتة جاهلية.

هر كس بدون امام بميرد ، به مرگ جاهلي  مرده است .

مسند احمد ، احمد بن حنبل ، ج4 ، ص96

نه تنها در راوایات اهل تسنن از لسان مبارک اصل رسول خدا(ص)  بیعت یک امر واجب و عدم بیعت مساوی با مرگ جاهلی بیان شده است بلکه خروج بر حاکم و خلیفه فاسق و فاجر هم ناجایز و مساوی با عدم بیعت و مرگ جاهلی شمرده شده است، چنانچه بخاری چنین نقل می کند:

6645 حدثنا مُسَدَّدٌ عن عبد الْوَارِثِ عن الْجَعْدِ عن أبي رَجَاءٍ عن بن عَبَّاسٍ عن النبي صلى الله عليه وسلم قال من كَرِهَ من أَمِيرِهِ شيئا فَلْيَصْبِرْ فإنه من خَرَجَ من السُّلْطَانِ شِبْرًا مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً

پيامبر(ص) فرمودند: کسی که از امير خود چيزی ناخوشايند ببيند بايد شکيبايی ورزد، زيرا آنکه يک وجب از فرمان سلطه حکومتی خارج شود چنان است که به مرگ جاهليت مرده است

6646 حدثنا أبو النُّعْمَانِ حدثنا حَمَّادُ بن زَيْدٍ عن الْجَعْدِ أبي عُثْمَانَ حدثني أبو رَجَاءٍ الْعُطَارِدِيُّ قال سمعت بن عَبَّاسٍ رضي الله عنهما عن النبي صلى الله عليه وسلم قال من رَأَى من أَمِيرِهِ شيئا يَكْرَهُهُ فَلْيَصْبِرْ عليه فإنه من فَارَقَ الْجَمَاعَةَ شِبْرًا فَمَاتَ إلا مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً

پيامبر(ص) فرمودند: کسی که از امير خود چيزی ناخوشايند ببيند بايد شکيبايی ورزد، زيرا آنکه يک وجب از جماعت جدايی گزيند و بميرد چنان است که در مرگ جاهليت مرده است

صحيح البخاري  ج 6   ص 2588 ، اسم المؤلف:  محمد بن إسماعيل أبو عبدالله البخاري الجعفي الوفاة: 256 ، دار النشر : دار ابن كثير , اليمامة - بيروت - 1407 - 1987 ، الطبعة : الثالثة ، تحقيق : د. مصطفى ديب البغا

آنچه که از این احادیث به دست می آید سه نکته می باشد.

1-وجوب بیعت با امام و خلیفه

2-عدم خروج و اعتراض بر خلیفه و امام ولو امام فاجر و فاسق

3-مرگ جاهلی(غیر اسلام) به دلیل عدم بیعت با امام و یا خروج بر وی

وجوب بیعت با یک خلیفه در هر عصری

نکته بعدی که بحث ما مربوط می شود، وجوب بیعت با یک امام در هر عصری می باشد، یعنی اینکه در هر عصری مردم و مسلمین موظف هستند با یک امام و خلیفه بیعت کنند و فقط یک خلیفه و امام مشروع می باشد و دیگر مدعیان خلافت و امامت باطل هستند چنانچه در منابع اهل تسنن چنین آمده است.

مسلم نیشابوری چنین نقل می کند:

بَاب وُجُوبِ الْوَفَاءِ بِبَيْعَةِ الْخُلَفَاءِ الْأَوَّلِ فَالْأَوَّلِ

1842 حدثنا محمد بن بَشَّارٍ حدثنا محمد بن جَعْفَرٍ حدثنا شُعْبَةُ عن فُرَاتٍ الْقَزَّازِ عن أبي حَازِمٍ قال قَاعَدْتُ أَبَا هُرَيْرَةَ خَمْسَ سِنِينَ فَسَمِعْتُهُ يحدث عن النبي صلى الله عليه وسلم قال كانت بَنُو إِسْرَائِيلَ تَسُوسُهُمْ الْأَنْبِيَاءُ كُلَّمَا هَلَكَ نَبِيٌّ خَلَفَهُ نَبِيٌّ وَإِنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي وَسَتَكُونُ خُلَفَاءُ فتكثر قالوا فما تَأْمُرُنَا قال فُوا بِبَيْعَةِ الْأَوَّلِ فَالْأَوَّلِ وَأَعْطُوهُمْ حَقَّهُمْ فإن اللَّهَ سَائِلُهُمْ عَمَّا اسْتَرْعَاهُمْ

وجوب وفا به بيعت با خلفا و خليفه اول

رسول خدا فرمود پيامبران امور زندگي مردم را به عده داشتند هرگاه پيامبري وفات مي يافت پيامبر ديگري جانشنين وي ميشود اما بعد از من پيامبري نخواهد بود خلفا به جاي من مي آيند و بسيار مي شوند گفتند: به ما چه امر مي کنيد فرمود بر بيعت خليفه اول وفا کنيد و حق خلفا را ادا نماييد خداوند از آنان در باب مردم زير دستشان پرسش خواهد کرد

صحيح مسلم  ج 3   ص 1471 ، اسم المؤلف:  مسلم بن الحجاج أبو الحسين القشيري النيسابوري الوفاة: 261 ، دار النشر : دار إحياء التراث العربي - بيروت ، تحقيق : محمد فؤاد عبد الباقي

و همچنین در کتب درسی حوزه های دینی اهل تسنن هم به این نکته اشاره شده است، چنانچه در کتاب شرح عقايد اهل سنت که جزء کتب درسی اهل تسنن شافعی مذهب می باشد چنین آمده است:

آيا تعدد امام و رهبر جايز است؟

بيعت با بيش از يک امام و حاکم عمومي براي مسلمانان جايز نيست

شرح عقايد اهل سنت عبدالملک السعدي ص287

مفتی محمد تقی عثمانی در ذیل این روایت صحیح مسلم شرح مفصلی زده و تصریح می کند که  عقیده اجماعی اهل تسنن بر این مسئله است که در هر عصری در کل عالم فقط بیعت با یک امام، واجب شرعی می باشد و ادعای خلافت برای نفر دوم باطل و بیعت با نفر دوم خلاف شرع می باشدو قول افرادی که مدعی شده اند می شود در عالم چند خلیفه وجود داشته باشد باطل و قول فاسدی می باشد که خلاف احادیث وارده است

فُوا بِبَيْعَةِ الْأَوَّلِ فَالْأَوَّلِ فوا فعل امر از وفاء است معناي جمله اين است: با خليفه اي که بيعت شده است وفا مي شود پس بر خليفه و حاکمي که ابتدا با وي بيعت شده صحيح است  که وفاي به وي انجام گيرد و بيعت دوم باطل مي باشد وفاي به بيعت دومي قبل از خلع يا فوت اولي حرام است حتي درخواست چنين منصبي نيز حرام است، فرقي در اين نمي کند که براي دومي در دو جا و با آگاهي عقد انجام گيرد يا اينکه جاهل باشد. امام نووي مي نويسد اين قول درست است که اصحاب ما برآنند و جمهور علما به آن معتقدند برخي هم گفته اند انعقاد اين عقد براي کسي معتبر است که در سرزمين امام مي باشد. نيز گفته شده است در بين آنان قرعه انداخته شود اما اين ديدگاه ها نادرستند علما بر اين نظرند که جايز نيست براي دو خليفه در يک زمان عقد خلافت بسته شود چه در دارالاسلام اين گنجايش را داشته باشد يا نداشته باشد.امام الحرمين در کتاب خود الارشاد مي نويسد علماي ما بر آنند که عقد خلافت براي دو نفر جايز نيست او مي گويد در نزد من اين است که در يک سرزمين عقد خلافت براي دو نفر جايز نيست و اين مطلب مورد اجماع مي باشد او گفته است اگر بين دو امام فاصله زيادي بود و احتمال وجود دو کشور را مجال داشت از جمله امور ممنوعه خارج مي باشد مازري اين قول را از بعضي از متاخرين از اهل الاصل ذکر کرده و قصد وي امام الحرمين است اما اين قول فاسدي است که سلف و خلف بر آنند و ظواهر حديث با آن مشکل دارد

تکمله فتح الملهم شرح صحيح  مسلم محمد تقي عثماني ج11 ص 238

نتیجه بحث:

آنچه که از منابع اهل تسنن در این مقاله ثابت گردید نکات ذیل می باشد

1-وجوب بیعت با امام و خلیفه در هر عصر و زمان

2-عدم خروج و اعتراض بر خلیفه و امام، حتی امام فاجر و فاسق

3-مرگ جاهلی(غیر اسلام) به دلیل عدم بیعت با امام و یا خروج بر وی

4- مشروعیت خلافت و امامت در هر عصر در کل عالم برای یک نفر

5-بطلان دو خلیفه و امام و بیعت با دو نفر در یک زمان در کل عالم

سوال ما:

اکنون که این موارد فوق از منابع صحیح اهل تسنن ثابت گردید، ما از اهلسنت پاسخ به این سوال را مطالبه می کنیم:

طبق مبانی شما بیعت در هر عصری با یک امام و خلیفه واجب است و گرنه مرگ شما مرگ به غیر از اسلام و مرگ جاهلیت است، این امام و خلیفه شما کیست و با چه کسی بیعت کرده اید؟

خادم کوچک اهلبیت

علی شریفی