جائگاه دارالعلوم ديوبند

دارالعلوم ديوبند، مدرسه‌اي است  كه در ميان تمامي مدارس ديني، از اهمیت زیادی برخوردار است. و اعتبار زیادی نزد اهل سنت دارد.

از بزرگان این دارالعلوم میتوان به افرادی همچون شيخ الهند محمود الحسن ديوبندي، مفتي كفايت الله دهلوي، شيخ العرب و العجم حسين احمد مدني، و حكيم الامت اشرف‌علي تهانوي و شاه عبدالقادر رائپوري، و مولوی الياس كاندهلوي، انورشاه كشميري، احمد علي لاهوري، سيد سليمان ندوي. اشاره داشت که در علوم و فنون مختلفی من جمله تفسیر و عرفان و خطابه، جزو بزرگان مکتب اهل سنت می باشند.

در مورد جائگاه اين مدرسه هم میتوان گفت که تمام بزرگان احناف و علماء اهل سنت در ايران، بزرگ شده فرهنگ ديوبند مي باشند.

جائگاه ديوبند و علماي آن از نظر  مولوی عبدالحميد:

مولوی عبدالحميد در تقريظ به کتاب انديشه و شيوه عملي علماي ديوبند در مورد جائگاه مکتب ديوبند چنين مي نویسد:

((بزرگان ديوبند در مبارزه با ظلم واستعمار، رهبان ليل و فرسان نهار بودند. منهج علماي ديوبند بر اعتدال و ميانه‌روي و دوري از افراط و تفريط قرار دارد. آنان در تزکيه و تصوف، تقليد و اجتهاد و مواضع سياسي، معتدلانه رفتار کرده‌اند؛ چهره تصوف را از خرافات و بدعت‌ها پاک کردند، براي ائمة مجتهدين حرمت خاصي قايل هستند، گرچه در مجموع از امام ابوحنيفه رحمه‌الله تقليد مي‌کنند، اما در بسياري از مسائل فقهي صاحب‌نظرند و قول هر مصنف و محقق را چشم‌بسته و بدون دليل نمي‌پذيرند. همچنين در جامعه، از مسائل اجتماعي و سياسي کناره‌گيري نمي‌کنند و در عين حال مواظب هستند دين را سياسي نكنند؛ به عبارت ديگر آنان سياست را از دين جدا نمي‌دانند، اما معتقدند که سياست بايد ديني شود نه اين‌که دين سياسي گردد

روش معتدلانه علماي ديوبند به طور روشن براي دوستداران اسلام در اين شرائط تبيين شود تا جويندگان حق و واقعيت با تاسي به آنان راه حق را ادامه دهند...گفتني است هدف از نشر اين اثر آشنايي با طرز تفکر روش و مسير فکري مجدد بزرگ حضرت مولانا عبدالعزيز و تمامي علماي ديوبند است در واقع تفکر علمي و عملي  زاهدان نيز همين است به تعبير ديگر ميتوان گفت اين اثر معرف تفکر و انديشه ديني فرزندان دار العلوم زاهدان است کوتاه سخن اينکه انديشه ديني علماي ديوبند در مسائل اجتهادي عمل کردن به فقه حنفي است))

انديشه ديني و شيوه عملي علماي ديوبند مولوی قاري محمد طيب ترجمه مولوی نجم الدین محمد درکانی صفحه 10

 

 

 

 

آنچه که در کلام عبدالحمید مهم مي باشد اين است که وی تصريح مي کند تفکر علمي و عملي و انديشه ديني آنها، همان روش و مسلک ديوبند مي باشد که بر اساس فقه حنفي پايه گذاري شده است.

مولوی عبدالرحمن چابهاري:ديوبند الازهر آسيا است

يکي ديگر از بزرگان و علماء اهل سنت که در معرفي ديوبند قلم زده است مولوی عبدالرحمن چابهاري مي باشد که در مورد دارالعلوم ديوبند چنين مي نویسد:

((شيوه ديني و ملي اين موسسه مذهبي به تدريج آوازه اي يافت و در رديف بزرگترين مدارس مذهبي عربي آسيا جاي گرفت و دانشجويان از همه کشور هاي اسلامي بدانجا سفر کردندو حتي کساني آن را ازهر آسيا نام نهادند))

اعتدال در مسلک ديوبند مولوی عبدالرحمن چابهاري  صفحه34

 

 

طبق سخن وی، دردنياي اسلام دو دانشگاه معتبر اسلامي وجود دارد که اين دو دانشگاه افتخار اهل سنت مي باشد و اين دو دانشگاه، الازهر مصر و ديوبند هند مي باشد.

مولوی عبيدالله صاحب جانشين مولوی محمد عمر سربازي:کوچکترين خدشه اي به ديوبند وارد نيست

يکي ديگر از بزرگان اهل سنت مولوی عبيدالله صاحب جانشين مولوی محمد عمر سربازي مي باشد که در بحث جایگاه دارالعلوم چنين گفته است:

 

((علماي ديوبند همه مسلک در سلک فقهي امام اعظم حضرت ابوحنيفه نعمان بن ثابت بودند و در اين سلک چنان مسلم بودند که کسي نتوانسته کوچک ترين خدشه اي در اين خصوصيت بر شخصيت آنان ثابت کند مدارس علماي ديوبند و تاليفات و شاگردان ايشان همه نماينگر همين وجهه آنان هستند حال اگر کسي بيايد و براي يک سري افعال و عقايد خويش که نه در قرآن کريم و نه در سنت مطهره و نه در متون فقه و فتاواي معتبر اثري از آن ها نيست اين بزرگان دين را وهابي به معناي که در مورد نظر خودش است بگويد،حسابش جداست و دنيا مي داند که بزرگ ترين و کار آمدترين دفاع ها را از سنت رسول الله صلي الله عليه و سلم صلي الله عليه و سلم و فقه حنفي را در برابر غيرمقلدين و وهابيون همين ديوبندي ها کرده اند))

مسائل مهم اعتقادي و فقهي از ديدگاه اهل سنت آخوند حافظ يلمه صفحه8

 

 

پس با توجه به اين نکات مطرح شده خواننده گرامي بايد بداند که اگر ما در اين بخش، مطلبي از علماي ديوبند بيان کرديم به اين معنا مي باشد که اين عقيده احناف ايران مي باشد زيرا عقيده آنان همان عقيده علماي مکتب ديوبند است.

مولوی محمد زکريا کاندهلوي

مولوي محمد زکريا کاندهلوي، يکي از بزرگترين علماي حنفي و از عارفان بزرگ ، نويسنده و از بزرگترين علماء اهلسنت است.

مولوی محمد زکريا کاندهلوي در سال ۱۳۱۵ هجري قمري شب ۱۱ رمضان در کاندهله به دنیا آمد. در علميت وی نزد اهل سنت باید به این مسئله اشاره داشت که مولوی در سن 20 سالگي و  در سال ۱۳۳۵ هجري قمري در حوزه علميه مظاهر العلوم سهارنپور به عنوان مدرس انتخاب گرديد.

وی داراي تاليفات بسياري مي باشد که مشهور ترين تاليف وی کتاب مشهور فضائل اعمال است

سرانجام اين مفتی در سال ۱۴۰۲ هجري قمري فوت کرد.

 نظر محمد عمر سربازي در مورد مولوی محمد زکريا کاندهلوي:

مولوی محمد عمر سربازي در در مورد وی چنين مي نویسد

((تمام علما به علم و فضل و تقواي شخصيت حضرت شيخ الحديث معترف بودند وايشان مرجع علماي بزرگ بودند شيخ الحديث فردي از قافله دعوت و عزيمت بود و در تحصيل علم و تبليغ دين مشقت زيادي را متحمل شدند. ايشان در تمام علوم بهره داشتند بخصوص در علم حديث ايشان در جلسات علمي و ديني به شيخ الحديث نام برده ميشوند اين لقب جرو نام ايشان قرار گرفته است و بحث ايشان مستحق اين لقب هستند))

مجالس قطب الارشاد محمد عمر سربازي جلد2 صفحه220

 

بحث کرامات قبور اولياء مطلبي است که نزد اهل سنت از روايات زيادي حقيقت آن ثابت مي شود و علماي سنّی زيادي نیز اين روايات را بيان و بر آن شرح زده اند.

مولوی محمد زکريا کاندهلوي يکي از علماي ديوبند است که در اين مورد مطالبي در کتب خويش بيان داشته و رواياتي را هم جمع آوري کرده است.

يکي از اين کتب، کتاب مجموعه فضائل حج  مي باشد و نکته مهم اينجاست که به کتاب مجموعه فضائل حج  وی مولوی عبدالحميد تقريظ زده است و بر اين نکته تاکيد کرده است که هر کسي که قصد سفر براي حج را دارد اين کتاب را همراه داشته و از مطالب آن براي سفر حج استفاده کند.

 

تقريظ عبدالحميد

((کتاب فضايل حج تاليف شيخ الحديث حضرت مولانا ذکريا رحمه الله عليه کتاب بسيار مفيد و جالبي مي باشد...توصيه مي شود به حجاج عزيز که از اين کتاب کمال استفاده را نموده و در اين سفر رباني کتاب مزبور را همراه داشته باشند))

مجموعه فضايل حج مولوی محمد زکريا مترجم عبدالرحمن محبي صفحه3

 

 

وی در بحث فيض قبور و استفاده مردم از قبر شريف رسول الله و برکاتي که اين قبر شريف براي  صحابه و تابعين و امت رسول الله داشته است موارد زيادي را ذکر مي کند که به چند نمونه از اين موارد اشاره ميکنيم:

 

صحابه و رسيدن به فيض از قبر شريف رسول الله

((16-از سيد نا علي نقل شده است که چون از دفن رسول خدا فارغ شديم شخصي از کوه و صحرا آمد و کنار قبر مبارک رسيد خود را روي قبر شريف انداخت و گفت يا رسول الله صلي الله عليه و سلم صلي الله عليه و سلم آنچه از جانب خداوند بر سر تو نازل شده بود آنرا بما ابلاغ فرمودي و آنرا محفوظ داشتي ما نيز آنرا حفظ کرديم يعني قرآن مجيد و در آن آيه مبارکه آمده است وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِيمًا(نساء64) اگر مردم هنگامي که بر خود ظلم روا مي داشتند مي آمدند پيش تو و از خداي تعالي مغفرت طلبيده و رسول خدا نيز برايشان طلب مغفرت مي فرمود حتماً خدا را بخشنده و مهربان مي يافتند.... بدوي گفت يا رسول الله صلي الله عليه و سلم من بر خودم ظلم کردم و اينک خدمت شما آمده از خدايم طلب مغفرت مي کنم و از شما خواهم شفاعت فرمايي، بلافاصله از داخل قبر شريف صدا آمد بي شک تو بخشوده شدي))

مجموعه فضايل حج مولوی محمد زکريا مترجم عبدالرحمن محبي صفحه154

تابعين و رسيدن به فيض از قبر شريف رسول الله

در روايتي ديگر از مصادر اهل سنت، آمده است که سعيد بن مسيب از بزرگان تابعي هم از برکات قبر شريف رسول الله در فتنه حره چنين استفاده کردند

((حضرت سعيد بن المسيب از مشاهير تابعين هستند در عبادت، زهد و حق گوئي و نترسي از ايشان واقعات عجيب و غريبي نقل شده است. (۵۰) سال مرتب نماز با جماعت که حتي يک نمازش از جماعت فوت نشده خواندند، بلکه مرتب در تکبير اولي شريک بودند و (۴۰) سال تمام قبل از اذان در مسجد شريف قرار مي گرفته است و (۵۰) سال تمام نماز صبح را با وضو عشاء خوانده است. (حليه) و در حمله هولناک حره زماني که لشکريان يزيد در سنهه ۶۲ بر مدينه هجوم آوردند و در هر گوشه بيم و وحشت بود و بعضي از مردم خانه نشين و بعضي فراري شدند، اسبان يزيديان در مسجد سواره دور مي زدند حدود يکهزار و هفتصد نفر از مهاجرين و انصار به قتل رسيد و بيش از ده هزار نفر از عموم مردم کشته شدند (وفاء) در چنين دوراني فقط سعيد بن مسيب / بود که در مسجد شريف معتکف بود او مي گويد چندين روز هيچکس براي نماز نمي آمد، من در هر وقت نماز صداي اذان و اقامه را از قبر شريف مي شنيدم))

مجموعه فضائل حج مولوی محمد زکریا کاندهلوی با ترجمه عبدالرحمن محبی و تقریظ و تایید مولوی عبدالحمید صفحه 184

 

علما و رسيدن به فيض از قبر شريف رسول الله

این مفتی در ادامه روايات ديگري از فيض بردن علما و مردم از قبر شريف رسول الله را اينگونه بيان مي کند:

 ((13-درباره ي پدر بزرگوار عفيف الدين حضرت سيد نورالدين ايجي شريف، مي نويسند که او چون بروضه ي اطهر رسيد و گفت اسلام عليک ايها النبي و رحمة الله و برکاته، همه حاضرين شنيدند که از قبر مبارک عليک اسلام يا ولدي صدا آمد. (اتحاوي)

۱۴- شيخ ابونصر عبدالواحد بن عبدالملک بن محمد بن ابي سعد الصوفي الکرخي مي گويد من از حج جهت زيارت به مدينه طيبه رفتم. روزي در حجره ي شريف نشسته بودم که شيخ ابوبکر ديار بکري آمد و روبروي قبر اقدس ايستاد و گفت اسلام عليک يا رسول الله صلي الله عليه و سلم بلافاصله از داخل حجره شريف صدا امد و عليک اسلام يا ابابکر که همه حاضرين اين صدا را شنيدند.

۱۵- يوسف بن علي / مي گويد، زني هاشمي نژاد در مدينه سکونت داشت و بعضي از خدمه او را اذيت مي کردند، او سر قبر مبارک آمد و عرض کرد يا رسول الله صلي الله عليه و سلم نيز به دادم برس، از روضه ي مطهر اين صدا آمد، اما لک في اسوه فاصبري کما صبرت او نحو هذا، آيا برايت در زندگي من الگو نيست چنانکه صبر کردم تو نيز صبر کن، مي گويند بعد از اين صدا زن هاشمي مي گويد هر چه زحمت و مصيبت بر سرم مي امد همه از بين رفت و کليه افرادي که مرا اذيت مي کردند همه مردند... (اتحاوي)

شيخ ابوالخير مي گويد پنج روز در مدينه طيبه به من هيچگونه خوردني گير نيامد. بالاي قبر اطهر رفتم و بعد از سلام محضر رسول الله صلي الله عليه و سلم  و شيخين ، عرض کردم يا رسول الله صلي الله عليه و سلم امشب من ميهمان هستم و از آنجا برگشته پشت منبر نشستم، سپس خوابيدم و در خواب رسول خدا از را ديدم که طرف راست ايشان صديق اکبر و طرف دست چپ ايشان حضرت عمر  صدا زد و فرمود رسول خدا تشريف آوردند بيا، من فوراً رفتم. ايشان يک نان به من مرحمت فرمودند من نصف آنرا خوردم و چون چشم باز کردم نصف ديگر نان هنوز در دستم بود، (روض) درست مثل همين قصه از ابن جلا در قصه ۲۲ خواهد آمد))

مجموعه فضايل حج مولوی محمد زکريا مترجم عبدالرحمن محبي صفحه154

آیا برای کسی که به دنبال حق و حقیقت باشد اینهمه روایت و دیدن اینگونه کرامات از قبر شریف رسول الله برای پذیرفتن این مقام کفایت نمیکند.

 

مولوی زکريا کاندهلوي در کتاب ديگر خودش به نام فضايل درود که توسط  مولوی عبدالرحمن سربازي و با کمک مولوی عبدالقادر دهقان از اساتيد برجسته عين العلوم گشت سراوان ترجمه شده است در باب کرامات هاي ظاهر شده از قبر پيامبر و فيوضات آن مطالب ديگري را نقل ميکند و يکي از اين فيوضات پاسخ خود رسول الله به زائر مي باشد.

وی چنين مي نویسد:

((هر کسي نزديک قبر اطهر درود بخواند خود آن حضرت به نفس نفيس، استماع مي فرمايد بسيار قابل فخر و زهي عزت و قابل لذت مي باشد.

علامه سخاوي مجله در القول البديع از سليمان بن سحيم نقل کرده است که من رسول خدا را در خواب زيارت کردم. پرسيدم يا رسول الله صلي الله عليه و سلم! اين مردم که حاضر شده بر شما سلام عرض مي کنند، شما متوجه ميشويد؟ آنحضرت صلى الله عليه وسلم فرمود: آري، متوجه مي شوم و جواب سلام آنها را نيز ميدهم. ابراهيم بن شيبان مي گويد: من بعد از اين که از حج فارغ شدم در مدينه منوره حاضر شدم و در کنار قبر شريف، سلام عرض کردم. از داخل حجرہ شريف صداي «و عليك السلام» را شنيدم. ملا علي قاري چه مي گويد: در اين شکي نيست که خواندن درود در کنار قبر اطهر افضل است از خواندن در جايي که با قبر ايشان فاصله دارد؛ زيرا خشوع و خضوع و حضور قلبي که در قرب حاصل مي شود در نقطه اي که دور باشد حاصل نمي شود.

مؤلف «مظاهر حق» بر اين حديث مينويسد: يعني درودي که در کنار قبر خوانده مي شود بدون واسطه خودم آن را مي شنوم ))

چه فيضي بالاتر از اين کنار قبر شريف رسول الله خود حضرت جواب سلام ما را بدهد.

مفتی در ادامه، مطلب ديگري را در مورد به فيض رسيدن سيد احمد رفاعي کنار قبر شريف بيان داشته و مي نويسد:

 ((سيد احمد کبير رفاعي از بزرگان مشهور و از اکابر صوفيه مي باشد حکايتش مشهور است که چون در سال 555 ه براي زيارت مرقد مطهر حاضر شد و نزديک قبر اطهر ايستاد دو بند شعر خواند دست مبارک بيرون آمد و او بر بر آن بوسه زد.در رساله فضائل حج در رديف سيزده حکايات زيارت مدينه منوره،اين حکايت به طور مفصل از کتاب الحاوي علامه سيوطي بيان شده است و علاوه از آن حکايات متعدد ديگر نيز آنجا در مورد شنيدن جواب سلام از داخل روضه ي اقدس نوشته شده است))

فضائل درود مولوی محمد زکریا کاندهلوی ترجمه مولوی عبدالرحمن سربازی صفحه 188

 

خادم کوچک اهلبیت

علی شریفی