جائگاه دارالعلوم ديوبند دارالعلوم ديوبند، مدرسه‌اي است كه در ميان تمامي مدارس ديني، از اهمیت زیادی برخوردار است. و اعتبار زیادی نزد اهل سنت دارد. از بزرگان این دارالعلوم میتوان به افرادی همچون شيخ الهند محمود الحسن ديوبندي، مفتي كفايت الله دهلوي، شيخ العرب و العجم حسين احمد مدني، و حكيم الامت اشرف‌علي تهانوي و شاه عبدالقادر رائپوري، و مولوی الياس كاندهلوي، انورشاه كشميري، احمد علي لاهوري، سيد سليمان ندوي. اشاره داشت که در علوم و فنون مختلفی من جمله تفسیر و عرفان و خطابه، جزو بزرگان مکتب اهل سنت می باشند. در مورد جائگاه اين مدرسه هم میتوان گفت که تمام بزرگان احناف و علماء اهل سنت در ايران، بزرگ شده فرهنگ ديوبند مي باشند. جائگاه ديوبند و علماي آن از نظر مولوی عبدالحميد: مولوی عبدالحميد در تقريظ به کتاب انديشه و شيوه عملي علماي ديوبند در مورد جائگاه مکتب ديوبند چنين مي نویسد: ((بزرگان ديوبند در مبارزه با ظلم واستعمار، رهبان ليل و فرسان نهار بودند. منهج علماي ديوبند بر اعتدال و ميانه‌روي و دوري از افراط و تفريط قرار دارد. آنان در تزکيه و تصوف، تقليد و اجتهاد و مواضع سياسي، معتدلانه رفتار کرده‌اند؛ چهره تصوف را از خرافات و بدعت‌ها پاک کردند، براي ائمة مجتهدين حرمت خاصي قايل هستند، گرچه در مجموع از امام ابوحنيفه رحمه‌الله تقليد مي‌کنند، اما در بسياري از مسائل فقهي صاحب‌نظرند و قول هر مصنف و محقق را چشم‌بسته و بدون دليل نمي‌پذيرند. همچنين در جامعه، از مسائل اجتماعي و سياسي کناره‌گيري نمي‌کنند و در عين حال مواظب هستند دين را سياسي نكنند؛ به عبارت ديگر آنان سياست را از دين جدا نمي‌دانند، اما معتقدند که سياست بايد ديني شود نه اين‌که دين سياسي گردد روش معتدلانه علماي ديوبند به طور روشن براي دوستداران اسلام در اين شرائط تبيين شود تا جويندگان حق و واقعيت با تاسي به آنان راه حق را ادامه دهند...گفتني است هدف از نشر اين اثر آشنايي با طرز تفکر روش و مسير فکري مجدد بزرگ حضرت مولانا عبدالعزيز و تمامي علماي ديوبند است در واقع تفکر علمي و عملي زاهدان نيز همين است به تعبير ديگر ميتوان گفت اين اثر معرف تفکر و انديشه ديني فرزندان دار العلوم زاهدان است کوتاه سخن اينکه انديشه ديني علماي ديوبند در مسائل اجتهادي عمل کردن به فقه حنفي است)) انديشه ديني و شيوه عملي علماي ديوبند مولوی قاري محمد طيب ترجمه مولوی نجم الدین محمد درکانی صفحه 10 آنچه که در کلام عبدالحمید مهم مي باشد اين است که وی تصريح مي کند تفکر علمي و عملي و انديشه ديني آنها، همان روش و مسلک ديوبند مي باشد که بر اساس فقه حنفي پايه گذاري شده است. مولوی عبدالرحمن چابهاري:ديوبند الازهر آسيا است يکي ديگر از بزرگان و علماء اهل سنت که در معرفي ديوبند قلم زده است مولوی عبدالرحمن چابهاري مي باشد که در مورد دارالعلوم ديوبند چنين مي نویسد: ((شيوه ديني و ملي اين موسسه مذهبي به تدريج آوازه اي يافت و در رديف بزرگترين مدارس مذهبي عربي آسيا جاي گرفت و دانشجويان از همه کشور هاي اسلامي بدانجا سفر کردندو حتي کساني آن را ازهر آسيا نام نهادند)) اعتدال در مسلک ديوبند مولوی عبدالرحمن چابهاري صفحه34 طبق سخن وی، دردنياي اسلام دو دانشگاه معتبر اسلامي وجود دارد که اين دو دانشگاه افتخار اهل سنت مي باشد و اين دو دانشگاه، الازهر مصر و ديوبند هند مي باشد. مولوی عبيدالله صاحب جانشين مولوی محمد عمر سربازي:کوچکترين خدشه اي به ديوبند وارد نيست يکي ديگر از بزرگان اهل سنت مولوی عبيدالله صاحب جانشين مولوی محمد عمر سربازي مي باشد که در بحث جایگاه دارالعلوم چنين گفته است: ((علماي ديوبند همه مسلک در سلک فقهي امام اعظم حضرت ابوحنيفه نعمان بن ثابت بودند و در اين سلک چنان مسلم بودند که کسي نتوانسته کوچک ترين خدشه اي در اين خصوصيت بر شخصيت آنان ثابت کند مدارس علماي ديوبند و تاليفات و شاگردان ايشان همه نماينگر همين وجهه آنان هستند حال اگر کسي بيايد و براي يک سري افعال و عقايد خويش که نه در قرآن کريم و نه در سنت مطهره و نه در متون فقه و فتاواي معتبر اثري از آن ها نيست اين بزرگان دين را وهابي به معناي که در مورد نظر خودش است بگويد،حسابش جداست و دنيا مي داند که بزرگ ترين و کار آمدترين دفاع ها را از سنت رسول الله صلي الله عليه و سلم صلي الله عليه و سلم و فقه حنفي را در برابر غيرمقلدين و وهابيون همين ديوبندي ها کرده اند)) مسائل مهم اعتقادي و فقهي از ديدگاه اهل سنت آخوند حافظ يلمه صفحه8 پس با توجه به اين نکات مطرح شده خواننده گرامي بايد بداند که اگر ما در اين بخش، مطلبي از علماي ديوبند بيان کرديم به اين معنا مي باشد که اين عقيده احناف ايران مي باشد زيرا عقيده آنان همان عقيده علماي مکتب ديوبند است. مفتي محمد شفيع عثماني مفتي اعظم پاکستان مفتي محمد شفيع مفتي اعظم پاکستان و شخصيتي که 12 سال به عنوان رئيس دارالافتاء ديوبند منصوب بود يکي ديگر از علماي اهل سنت است که معتقد به فيوضات قبور مي باشد. وی در 20 شعبان سال 1314 ه.ق در سهارنپور هندوستان به دنیا آمده است. مفتي محمد شفيع از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۶۲ به عنوان رئيس دارالافتاء ديوبند منصوب و در اين مدت بيش از چهل هزار فتوا را نوشت، پس از مهاجرت به پاكستان در سال ۱۳۷۰ «دارالعلوم كراچي» را پايه‌گذاري نمود و به عنوان مفتي اعظم پاکستان مشغول به فعاليت بود كه هم‌اكنون اين مرکز يكي از مراكز بزرگ علمي در پاكستان محسوب مي‌شود. كتاب‌هاي «تفسير معارف القرآن» و «جواهر الفقه» از مشهورترين كتاب‌هاي وي مي‌باشد. سرانجام در سال ۱۳۹۶ هـ.ق. در كراچي وفات نمود. شايد بتوان ادعا کرد که مهم ترين کتاب مفتي محمد شفيع عثماني کتاب تفسير قرآن وي به نام معارف القرآن است که مولوی محمد يوسف حسين پور اين کتاب را ترجمه نموده است. وی در اين کتاب با ذکر روايتي بر اين مسئله صحه مي گذارد که برکات قبور حق است و در زمان صحابه آنان به همين واسطه رفع مشکل مي نمودند. در اهميت و جايگاه اين کتاب همين مقدار بس که خود مفتي محمد شفيع تصريح می کند که اين تفسير در واقع تفسير مولوی اشرف علي تهانوي از بزرگان ديوبند است که بهترين کتب تفسيري بوده و من هر آنچه که در کتاب ذکر کرده ام مطالب صحيح و عقيده سلف اهل سنت است. جائگاه کتاب معارف القران ((از دير باز آرزو داشتم که بتوانم مطالب تفسير بيان القران حکيم الامت، مجدالملت حضرت مولانا اشرف علي تهانوي را که در نوع خود بي نظير و چکيده بهترين تفاسير عموم مردم از درک و فهم آن قاصر بودند، به زبان ساده و محاورهاي زمان برگردانم. انجام اين کار نيازمند کوشش و فرصت بسيار بود. و حقير قبلي از ورود به پاکستان کار برگردانيدن بخشي از آنرا آغاز نموده بودم که بعداً به دلايلي معوق ماند. اما سرانجام اين آرزوي ديرينه ام جامه عملي پوشيد و موفق به نوشتن تفسير معارف القرآن با اقتباس کامل از تفسير بيان القرآن حضرت تهانوي گشتم... حضرت مولانا محمد يعقوب که در صدر مدرسين دارالعلوم ديوبند قرار داشت در اين مورد مي فرمايد: بدون شک در اين ترجمه حقايق و معاني گوناگون به ذهن آن حضرت الهام گرديده... تنها نکات مورد قبول همه مفسرين را اخذ و به آنها استناد کرده ام...تمام آن مطالب را از نظريات اسلاف امت گرفته ام)) تفسير معارف القرآن مفتي محمد شفيع ترجمه مولوی محمد يوسف حسين پور جلد1 صفحه 71 در بحث مورد نظر مفتي محمد شفيع عثماني روايتي را بيان مي کند که صدر اسلام صحابه و مردم با رجوع به کنار مرقد شريف رسول الله از قبر شريف فيض برده و رفع حاجت مي نمودند، چنانچه در روايتي که وی بيان کرده حضرت علي به مردم سفارش مي نمود که به اين سيره عمل کنند و آنان هم بعد از عمل به دستور ايشان از قبر شريف رسول الله پاسخ و حاجت خويش را دريافت مي نمودند. ((وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِيمًا اگر چه اين آيه در خصوص واقعه منافقين نازل شده است اما الفاظ آن يک ضابطه عمومي پديد مي آيد که هر کسي در خدمت رسول خدا حاضر باشد و آن حضرت در حق او دعاي مغفرت نمايد حتما او آمرزيده خواهد شد و حضور در خدمت آن حضرت همانطور که در زمان حيات بود هم چنين امروز حضور بر روضه اقدس هم در همين حکم هست. حضرت علي فرمود وقتي ما رسول الله صلي الله عليه و سلم را دفن کرده فارغ شديم بعد از سه روز يک روستايي آمد و بر مقبره گرامي آن حضرت افتاد و زار زار گريست لذا حضرت علي آيه فوق را به وي معرفي کرد و گفت که الله تعالي در اين آيه و عده فرموده که اگر گنهکاري در خدمت رسول خدا حاضر باشد و رسول براي او دعاي مغفرت کند گناهان او آمرزيده مي شوند. بنابر اين او گفت من در خدمت شما حاضر شده ام که شما در حق من دعاي مغفرت بفرماييد. کساني که در آن وقت حاضر بودند بيان مي فرمايند که در جواب از روضه اقدس اين صدا بر آمد که وقد غفر لک، يعني، مغفرت شدي. )) تفسير معارف القرآن مفتي محمد شفيع ترجمه محمد يوسف حسين پور جلد4 صفحه 44 خادم کوچک اهلبیت علی شریفی